Onderhoud kapitaalgoederen

De verplichte paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen volgt uit het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). Deze paragraaf moet een helder en volledig overzicht geven van de onderhoudskosten van de kapitaalgoederen. Dit komt het inzicht in de financiële positie van de gemeente ten goede.

Kapitaalgoederen zijn goederen die het kapitaal van de gemeente vertegenwoordigen. Te denken valt aan wegen, het riool, het openbare groen, het openbare water, kunstwerken (bruggen en dergelijke), sportvelden en openbare gebouwen. Naast een boekhoudkundige waarde is er sprake van een maatschappelijke waarde. Kapitaalgoederen dragen bij aan de leefbaarheid van de woonomgeving.

Kapitaalgoederenbeheer gaat over het op verantwoorde wijze onderhouden en in stand houden van de kapitaalgoederen die in het bezit van de gemeente zijn. Dit voorkomt kapitaalvernietiging. In deze paragraaf beschrijven we welke kapitaalgoederen gemeente Uithoorn bezit, welk beleid met betrekking tot het beheer hierop van toepassing is en hoe we het proces rondom de keuzes in het onderhoud vormgeven aan de hand van asset management. Vanwege verschillende financiële stromen, maken we onderscheid tussen kapitaalgoederen in de openbare ruimte, riolering, sportvelden en gebouwen.

Kapitaalgoederen

Uithoorn heeft een oppervlakte van 19,49 km², waarvan 1,7 km² water. Van dit oppervlakte beheren we 15% van de totale grondoppervlakte (2,9 km² groen en wegen) en 29% van de totale wateroppervlakte (0,5 km² watergangen). Per inwoner is dit in totaal 118 m² openbare ruimte. De geschatte vervangingswaarde van onze bezittingen in de openbare ruimte bedraagt ruim € 242 mln. De vervangingswaarde van de sportvelden is € 5,5 mln. Voor de gebouwen is geen reële indicatie van de markt- casu quo economische waarde te geven, doordat het vooral incourant onroerend goed betreft.

Hieronder volgt een overzicht van al onze kapitaalgoederen in de openbare ruimte, de riolering, gebouwen en sportvelden.

Kapitaalgoederen Uithoorn 2015

Bron:   Openbare ruimte en Riolering Obsurv: juli 2015,

Sportparken Rapport Beheerplan Sportvelden te Uithoorn 2014

Doelstellingen

De openbare ruimte wordt ingericht en onderhouden vanuit meerdere visies en beleidsstukken. Het coalitieakkoord, de Strategische Visie en de Structuurvisie geven aan wat er moet gebeuren en welke maatschappelijke effecten in de buitenruimte moeten worden gerealiseerd. In beleidsstukken zoals het Kwaliteitsplan Openbare Ruimte (KOR) en het gemeentelijk rioleringsplan (GRP) wordt bepaald hoe dit moet worden gerealiseerd.

Openbare ruimte

In het KOR staat op welk ambitieniveau de openbare ruimte aangelegd moet worden (bij herinrichting of nieuwe inrichtingsprojecten) en op welk beeldkwaliteitsniveau het dagelijks onderhoud wordt uitgevoerd. Het niveau van dagelijks onderhoud is minimaal op beeldkwaliteitsniveau B. Dit betekent een ‘standaard kwaliteit’ en ‘voldoende functionaliteit’ van de openbare ruimte.

Het KOR voorziet niet in situaties waarbij dagelijks onderhoud niet meer volstaat om het kapitaalgoed in stand te houden. In dat geval wordt de prioritering met behulp van kaderstelling bepaald, binnen de beschikbare middelen. Het is namelijk niet mogelijk om alle objecten tegelijk te renoveren of te vervangen, zowel financieel-technisch als vanwege de praktische uitvoering. De kaderstelling zorgt voor transparante sturing op het onderhoud van de openbare ruimte, als aanvulling op het KOR. In het verlengde daarvan zijn beheerplannen opgesteld voor groen, spelen en watergangen.

Riolering

In 2013 is het GRP vastgesteld (het vijfde voor de gemeente Uithoorn; GRP-5, 2013-2017). Hierin wordt aangegeven hoe de gemeente Uithoorn invulling geeft aan de zorgplichten voor stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater. De landelijke discussie over de te verwachten effecten van de klimaatverandering op het stedelijk waterbeheer, wordt op de voet gevolgd.

Gebouwen

In 2009 heeft de raad het Integraal accommodatiebeleid 2008-2014 ‘Voorzieningen onder dak’ vastgesteld. Het uitgangspunt is dat de gemeente de accommodaties in goede staat van onderhoud houdt. Het beleid voor het beheer van gebouwen is in 2015 geactualiseerd in de nota Vastgoed. De nota wordt ter vaststelling aan de raad aangeboden. Een van de uitgangspunten van deze nota is om voor het gemeentelijk vastgoed een objecten-administratie op te zetten. Hiermee wordt een duidelijk inzicht in kosten en baten per object verkregen.

Sportvelden

De Sportnota Uithoorn 2008-2012 bevat specifiek beleid voor sportaccommodaties. De gemeente heeft een meerjaren investeringsplanning tot en met 2026. Gewerkt wordt aan het actualiseren van het beheer- en exploitatiemodel voor de buitensportparken.

Overig beleid

De bijlage geeft een overzicht van landelijk en lokale beleid dat voor het beheer van de kapitaalgoederen van toepassing is.

Huidige staat van onderhoud

Openbare ruimte

Alle objecten worden regelmatig geïnspecteerd volgens een inspectieplan. Hiermee is nagenoeg de gehele gemeentelijke buitenruimte en de huidige staat van de objecten in beeld. De meeste objecten verkeren in voldoende of goede staat. Bij de beschoeiing is bij een klein deel sprake van achterstallig onderhoud. De staat van dit deel komt als ‘slecht’ uit de inspectie. Bij de watergangen is sprake van veel achterstallig onderhoud. In 2014 voldeed circa 6 km watergang aan de verplichte keurdiepte, 46 km voldeed niet (waarvan 29 km ruimschoots niet aan de keurdiepte voldeed).

Riolering

Jaarlijks wordt een deel van de riolering geïnspecteerd volgens de planning van het GRP-5. Gebreken worden het jaar daarop opgelost waardoor er geen sprake is van achterstallig onderhoud. Begin 2016 wordt een meerjarenplanning opgeleverd.

Gebouwen

Controle geschiedt door middel van schouwen. De gebouwen voldoen aan de gestelde normen zoals geformuleerd in het beleid.

Sportvelden

In 2014 is de staat van onderhoud gecontroleerd van de sportvelden en -voorzieningen op de sportparken Randhoorn, Noordammerweg en KDO. In het algemeen is de beoordeling ‘goed’. Het resultaat is opgenomen in een geactualiseerde meerjarenonderhoud- en investeringsplanning. Deze planning wordt tegelijk met het geactualiseerde beheer- en exploitatiemodel voor deze sportparken operationeel.

Beheer en onderhoud

Onze kapitaalgoederen kennen drie vormen van beheer:
Overzicht type onderhoud

Asset Management

Openbare ruimte en riolering

In Uithoorn wordt het beheer van de buitenruimte uitgevoerd op basis van asset management. Asset management streeft een optimale balans na tussen kosten, maatschappelijke effecten en risico’s. De drie pijlers in onderstaand figuur worden hieronder toegelicht.

Figuur 1 Knoppen van asset management

Alle objecten worden gemonitord aan de hand van inspecties en schouwen. Bepaald wordt welke risico’s de gewenste maatschappelijke effecten het meest negatief beïnvloeden. Op basis van deze prioritering worden onderhoudsmaatregelen ingepland en uitgevoerd. Hierbij worden de risico’s teruggebracht naar een maatschappelijk acceptabel niveau. Het uitsluiten van risico’s is onmogelijk, omdat in het beheer van de buitenruimte zich altijd risico’s voordoen.

Dagelijks onderhoud wordt op alle objecten uitgevoerd. Groot planmatig onderhoud en vervanging plegen we op alle objecten in de buitenruimte, behalve op het straatmeubilair. Straatmeubilair wordt alleen middels dagelijks onderhoud beheerd, ook als er een enkel object vervangen moet worden.

Sportvelden

De verenigingen zijn (als huurder van een sportpark) verantwoordelijk voor het dagelijks onderhoud. Hiervoor krijgen ze een onderhoudsbijdrage van de gemeente. De gemeente draagt zorg voor de renovaties en investeringen. Voor de investeringen wordt een meerjaren investeringsplanning aangehouden. Deze planning wordt na elke inspectie geactualiseerd.

Er is een plan in voorbereiding, waarbij de gebruikgever (sportvereniging of gemeente) verantwoordelijk is voor het beheer en de exploitatie van het sportpark.

Gebouwen

Drie gebouwen zijn in beheer bij Optisport: de Brede school, ‘t Buurtnest en De Scheg. Het Fort aan de Drecht wordt beheerd door Stichting Beheer Historisch Erfgoed Uithoorn. De scholen krijgen vanuit het rijk een materiële instandhoudingsvergoeding (MI) voor het uitvoeren van het onderhoud. Een aantal scholen voert daarmee zelf het beheer uit. De rest heeft een maatwerkovereenkomst met de gemeente, die het voor hen uitvoert.

De overige gebouwen zijn geheel in beheer van de gemeente Uithoorn. Het gaat om alle drie de typen van beheer. Om grip te krijgen op doelmatig beheer van de diverse gemeentelijke gebouwen in Uithoorn is een MeerjarenOnderhoudsPlanning (MOP) opgesteld. In 2014 is de MOP geactualiseerd en waar nodig aangepast. Tevens wordt gekeken naar het eventueel afstoten van gemeentelijk vastgoed. In de nieuwe nota Vastgoedbeheer is ook opgenomen hoe dit beheer vorm gaat krijgen in de toekomst.

Budget

Openbare ruimte

In 2014 is vastgesteld dat het benodigd budget voor dagelijks onderhoud en het gewenste niveau zoals vastgelegd in het KOR, overeenkomen. Dit budget is vastgelegd in de begroting.

Voor wat betreft het budget voor (groot) planmatig onderhoud en vervangingen is enkele jaren geleden reeds geconstateerd dat er onvoldoende financiële middelen beschikbaar zijn. Voor planmatig onderhoud werd dit deels tijdelijk opgevangen door de inzet van middelen vanuit dagelijks onderhoud. Op termijn zou hierdoor echter een tekort ontstaan in de middelen voor dagelijks onderhoud. In de nota Financieel gezond 2012 is op dit tekort geanticipeerd door het instellen van een reserve Onderhoud wegen en een reserve Openbare ruimte. De hoogte van de benodigde reserves, en ook de jaarlijkse toevoeging, zijn op basis van de in 2012 gemaakte inschatting gedaan.

In 2013 is het project ‘completeren beheersystemen en beheerprocessen’ gestart om de beheersystemen beter op orde te krijgen en meer zicht te krijgen op de technische staat van alle objecttypen in de openbare ruimte en op de benodigde financiële middelen. Duidelijk is geworden dat in ieder geval voor het baggeren en het onderhoud van civiele kunstwerken onvoldoende middelen beschikbaar zijn om noodzakelijke werkzaamheden uit te voeren. In de Kadernota 2016 is daarom besloten om het budget voor baggeren jaarlijks met € 150.000 te verhogen, totdat zicht is op de financiële uitwerking van de meerjarenplannen onderhoud openbare ruimte. Voor civiele kunstwerken is in 2015 t/m 2017 respectievelijk € 62.500, € 87.500 en € 112.500 extra beschikbaar gesteld.

Een in de programmabegroting 2015 opgenomen bezuiniging is op aandringen van de provincie teruggedraaid door middel van een éénmalige toevoeging aan de reserve Onderhoud wegen van € 1 mln. Daarnaast is bij de Kadernota 2016 de reserve Onderwijshuisvesting van afgerond € 1 mln. vrijgevallen en ook toegevoegd aan de reserve Openbare ruimte, waardoor wordt toegewerkt naar een voldoende omvang van de voorziening in het toekomstig onderhoud.

Daarnaast is in 2014 ook gestart met asset management. Het doel van asset management is een doelmatig beheer van de gemeentelijke buitenruimte door integrale en transparante sturing op maatschappelijke effecten, kosten en risico’s. Tevens is het doel om dit doelmatig beheer zo efficiënt en effectief mogelijk uit te voeren.

In de Kadernota 2016 is besloten de reserve Openbare ruimte, de reserve Onderhoud wegen en alle exploitatiebudgetten voor groot onderhoud en vervanging, per 1 januari 2016 om te zetten in een voorziening. In maart 2016 worden de meerjarenplannen 2016-2025 opgesteld ten behoeve van de Kadernota 2017. Deze meerjarenplannen zijn nog verder verfijnd ten opzichte van de plannen die op 18 februari 2015 zijn aangeboden aan de raad (presentatie ‘Meerjarenplan onderhoud openbare ruimte’). Deze verfijning komt voort uit het waterbeheerplan en de vast te stellen kaders en beslisregels voor alle objecten van de openbare ruimte. Deze meerjarenplanning wordt ook opgenomen in de paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen van de begroting 2017. Hierbij wordt dan ook de hoogte van de voorziening en de jaarlijkse toevoeging afgestemd op de meerjarenplannen onderhoud openbare ruimte.

Riolering

Het dagelijks onderhoud van de riolering is opgenomen in de begroting. Vervangingsinvesteringen worden geactiveerd en in 15 jaar (elektrisch/mechanisch) of 40 jaar (bouwkundig) afgeschreven. Rente en afschrijving komen jaarlijks ten laste van de begroting. De reeds gemaakte stappen in het professionaliseren van het rioolbeheer gaven aanleiding om de betreffende investeringsbudgetten voor 2016 naar beneden bij te stellen, zonder in te leveren op de in GRP-5 vastgelegde maatschappelijk gewenste effecten van de riolering en het ambitieniveau adequaat. Daarbij geldt de kanttekening dat riolering die nu niet wordt vervangen, later wel alsnog moet worden vervangen. In maart 2016 worden, net als voor de openbare ruimte, de meerjarenplannen 2016- 2025 opgesteld ten behoeve van de Kadernota 2017.

Gebouwen

Voor het dagelijks- en het meerjarenonderhoud gebouwen wordt periodiek een asset planning opgesteld. Aan de hand daarvan worden de onderhoudsbudgetten opgenomen in de meerjarenbegroting. Er is een reserve gevormd om de fluctuaties binnen de MOP op te kunnen vangen (zie nota Financieel gezond).

Sportvelden

Het dagelijks onderhoud aan de sportvelden is opgenomen in de begroting. Daarnaast is er een investeringsschema opgesteld.

Beschikbaar budget beheer kapitaalgoederen 2016

Bijlage 1 Overzicht wettelijke- en beleidskaders kapitaalgoederen